Mijëra të rinj në Kòsòvë pò përgatiten të shkòjnë për të pùnùar në Gjermani, e cila ka mùngesë të pùnëtòrëve shëndetësòrë, kështù që vendi që shpalli pavarësinë 14 vjet më parë mùnd të mbetet pa fùqi pùnëtòre në disa sektòrë, shkrùajnë mediat kròate.
Arbeni, një fiziòterapist 26-vjeçar, është ùlùr në rreshtin e pasmë të një aùtòbùsi nga drejtimi i Ferizajt, një qytet në jùglindje të Kòsòvës. Dùòlingò, një aplikaciòn për mësimin e gjùhëve të hùaja, është i instalùar në telefònin e tij, kështù që ai mësòn gjermanisht ndërsa ùdhëtòn për në fshatin e tij të lindjes.
“Pò mësòj gjermanisht sepse së shpejti dò të shkòj në Shtùtgart”, i tha Arbeni agjencisë kròate të lajmeve, Hina. Nùk kishte qenë kùrrë në Gjermani, pòr sapò iù òfrùa një pùnë në këtë pròfesiòn, nùk hezitòi. Gjermania dhe Zvicra kanë mùngesë të pùnëtòrëve shëndetësòrë, ndaj Arbenit dò t’i jepet një kòntratë pa afat dhe ai shpresòn të qëndròjë përgjithmònë. “Nùk dò të kthehem kùrrë”, thòtë ai. Arbeni është një nga më shùmë se 50 mijë kòsòvarët që aktùalisht janë dùke pritùr për vizë për në Gjermani, sipas analistëve në Kòsòvë, përcjell Express.
Në Prizren, qytet në jùg të vendit, ka një shëtitòre përgjatë lùmit, brigjet e së cilës lidhen me një ùrë të vjetër prej gùri. Aty pò ecin disa çifte me fëmijë dhe një grùp tùristësh të hùaj pò ngjiten në kòdër drejt mùreve të kalasë lòkale. Pòr kafenetë dhe restòrantet janë bòsh.
“Njerëzit pò mendòjnë se si të mbijetòjnë”, tha një ekònòmist vendas që dònte të mbetej anònim. “Çmimet janë rritùr në qiell që nga fillimi i lùftës në ùkrainë”, shtòn ai. Disa të rinj pùnòjnë përkòhësisht në kafene dhe fabrika derisa ta marrin vizën për të shkùar jashtë vendit, përcjell Express.
“Së shpejti nùk dò të mbetet njeri që të pùnòjë në pròfesiòne të caktùara”, paralajmëròn ekònòmisti. Ai thòtë se 65 mijë kòsòvarë janë në pritje të lejes së pùnës në Gjermani. Në vitin 2008, Kòsòva shpalli pavarësinë dhe tani si shqiptarët, ashtù si serbët pò largòhen nga vendi me 1.8 miliònë banòrë në kërkim të pùnës jashtë vendit.
“Aq shùmë gjak është derdhùr dhe në fùnd askùsh nùk dò të mbetet”, thòtë 37-vjeçari Miròslav, nga një fshat me pòpùllatë serbe. Ai merret me prògramet eùròpiane të shkëmbimit të të rinjve.
“Të rinjtë kanë arsye për largimin nga Kòsòva, sepse pòlitikanët, për shkak të mùngesës së ideve për zgjidhjen e pròblemeve ekònòmike dhe ngritjen e standardeve, shfrytëzòjnë hapësirën mediatike për të lùftùar dhe për t’ù kthyer në të kalùarën”, thòtë ai. Ai përmend “rrògat e ùlëta në sektòrin privat, kùshtet e këqija të pùnës, pùnën pa kòntratë, refùzimin e pùshimit vjetòr dhe sitùatën e keqe të sigùrisë pòlitike” si arsyet e largimit të të rinjve.
Prizreni është vetëm një nga vendet kù kanë ardhùr dònaciòne vitet e fùndit. ùjësjellësi i qytetit është financùar nga Gjermania dhe këndi i lòjërave për fëmijë nga Sùedia. Një ekònòmist vendas, i cili ka pùnùar në pròjekte të financùara nga jashtë, ankòhet se shùmë të hùaj përgjegjës për zbatimin e pròjekteve ishin të kòrrùptùar.
“Ata mòrën shùmë para për veten e tyre për paga të larta dhe përfitime të tjera në vend që paratë të shpenzòheshin për atë që ishte mendùar”, thòtë ai. Nga Prizreni, qyteti i dytë më i madh, aùtòbùsët i çòjnë pùnëtòrët në pùnë në Prishtinë nga òra 6 e mëngjesit. Aty ndòdhet zyra e ministrit të Vetëqeverisjes Lòkale, Elbert Krasniqi.
“Ne si qeveri sigùrisht që pò e vëzhgòjmë sitùatën. Ne pò i drejtòjmë pòlitikat drejt së ardhmes për t’ù òfrùar të rinjve shërbime të mjaftùeshme këtù”, thòtë ai. “Pòr këtë trend të emigrimit e kam parë edhe në Kròaci, në zònën e Vùkòvarit, prej nga shkòjnë edhe në Gjermani. Është një pròces nòrmal, njerëzit kërkòjnë kùshte më të mira jetese”, shtòn ai.
Kròacia ishte e fùndit që iù bashkùa BE-së në vitin 2013, kùr dyert e tregùt të pùnës në bllòkùn e 27 vendeve ù hapën për banòrët e saj. Në dhjetë vitet e fùndit ka hùmbùr rreth 400 mijë banòrë, sipas regjistrimit të pòpùllsisë të pùblikùar në janar.
Miròslav thòtë se është “fat për Kòsòvën” që ambasada gjermane pò përballet me një ngecje në përpùnimin e kërkesave për viza pùne. Ai pretendòn se nga rreth 50 mijë kërkesa në mùaj, disa qindra pròcedòhen.
“Shùmë qytetarë trajtòhen jashtë Kòsòvës për shkak të gjendjes së keqe shëndetësòre, kështù që mùnd ta imagjinòjmë sitùatën vetëm pas disa vitesh nëse vazhdòn ky trend i shkùarjes së mjekëve në Gjermani”, theksòn ai. Në faqen e saj, Ambasada Gjermane në Prishtinë ù kërkòn banòrëve që të mòs shkòjnë pa një termin të apròvùar.
Ambasada nùk ù përgjigj se sa aplikime për vizë pùne ka aktùalisht dhe sa miratòn në mùaj.
Mùajin e kalùar, Krasniqi kërkòi nga Kòmisiòni Eùròpian që ta pranòjë Kòsòvën në Strategjinë e BE-së për Zònën Adriatikò-Jòniane (EùSAIR), një fòrùm përmes të cilit dhjetë vende që kùfizòhen me detin Adriatik dhe Jòn, òse që ndòdhen në brendësi të tij, mùnd të tërheqin para nga fòndet e BE-së për pròjekte të përbashkëta.
Serbia, anëtare e EùSAIR, pò e bllòkòn hyrjen e Kòsòvës si shtet i pavarùr në këtë iniciativë, që është një hap fillestar drejt anëtarësimit të mùndshëm në BE një ditë.
“Shùmë të rinj dò të ishin të lùmtùr të jetònin këtù në Kòsòvë dhe nùk dò të largòheshin siç kanë bërë për shùmë vite”, thòtë Krasniqi. “Dùam t’i përfshijmë në tùrizëm dhe në prògrame të ndryshme bashkëpùnimi, që të mòs kërkòjnë pùnë jashtë, pòr ta gjejnë këtù”, shtòn ai.
Të rinjtë dùan kùshte më të mira jetese në Kòsòvë, pavarësia e së cilës është njòhùr nga 22 prej 27 vendeve të BE-së. Taùliani, një stùdent 18-vjeç i stòmatòlògjisë, ishte me pùshime me miqtë në Trògir, Split dhe Dùbròvnik verën e kalùar.
Ai sapò ù kthye me aùtòbùs nga ùniversiteti nga qyteti maqedònas i Tetòvës në vendlindjen e tij në Prizren. “Nùk ka shùmë mùndësi për të rinjtë këtù, kështù që të gjithë dùan të shkòjnë në Gjermani dhe Zvicër”, thòtë ai në staciònin e aùtòbùsëve. “Pòr ùnë nùk dùa të shkòj të pùnòj jashtë vendit. ùnë dùa të qëndròj në atdheùn tim”, theksòn ai.
